Thaise eekhoorn
De Thaise eekhoorn is een boomeekhoorn die van nature voorkomt in Zuidoost-Azië. De soort heeft zich nog niet gevestigd in Nederland, maar in Zuid-Europa zorgt hij al voor veel problemen. De Thaise eekhoorn is een bedreiging voor de rode eekhoorn en voor nesten van bosvogels en slaapmuizen. De eekhoorn veroorzaakt schade aan bomen door het beschadigen van de bast en elektriciteitskabels en andere infrastructuur.
Hoe herken ik Thaise eekhoorn?
De Thaise eekhoorn (Callosciurus finlaysonii) ook wel de klappereekhoorn of Finlaysonklapper-eekhoorngenoemd, is een dagactieve boomeekhoorn. Er zijn 16 ondersoorten die volledig roodbruin, wit of zwart kunnen zijn, óf een combinatie van deze kleuren. Thaise eekhoorns die in Italië voorkomen hebben over het algemeen een olijfbruine rug en een (geel)witte tot lichtgrijze buik, maar ook dieren met een donkergrijze of bruine rug zijn waargenomen. Er is een scherpe kleurovergang tussen de rug en de buik. De grote pluimstaart staart heeft meestal een kaneelbruine kleur, maar kan ook donkergrijs, bruin of (deels) wit van kleur zijn.
Een volwassen Thaise eekhoorn is 19 tot 21 cm lang van kop tot romp en heeft een staart met een lengte van tussen de 17 en 22 cm. Het gewicht van een volwassen dier ligt rond de 280 gram. Dit is vergelijkbaar met de inheemse rode eekhoorn.
Bij identificatie kan verwarring ontstaan met de inheemse rode eekhoorn en met andere Callosciurus soorten. Meestal kan het onderscheid al gemaakt worden op basis van het kleurpatroon.Een ander verschil is dat de rode eekhoorn oorpluimpjes heeft en de Thaise eekhoorn niet.
In Europa komen meer uitheemse eekhoornsoorten voor die ooit zijn ingevoerd als huisdier en later in de natuur zijn uitgezet of ontsnapt. De Amerikaanse voseekhoorn heeft zich nog niet gevestigd in Europa, maar in Nederland zijn wel enkele individuele dieren gesignaleerd. De Grijze eekhoorn heeft zich gevestigd in het Verenigd Koninkrijk en Noordwest-Italië. In Nederland zijn alleen enkele individuele dieren gesignaleerd. De Pallas eekhoorn heeft zich nog niet gevestigd in Nederland, maar recent (december 2023) is in de omgeving van Tilburg een exemplaar gesignaleerd. De Siberische grondeekhoorn heeft zich in Europa inmiddels gevestigd in Nederland, België, Duitsland, Frankrijk, Zwitserland, Oostenrijk en Italië.
Herkomst – Waar komt de Thaise eekhoorn vandaan?
Van nature komt de Thaise eekhoorn voor in Zuidoost-Azië. De soort is inheems in centraal Myanmar, Thailand, Laos, Cambodja en Vietnam en komt daar vooral in open en gesloten laaglandbossen voor. De Thaise eekhoorn is vaak geïmporteerd en verkocht als huisdier. Door ontsnappingen en bewuste uitzettingen zoals in Italië, Japan en Singapore kunnen dieren in de natuur terechtkomen.
Verspreiding – Waar komt de Thaise eekhoorn voor?
Binnen Europa heeft de soort zich gevestigd op twee locaties in Italië na uitzettingen in parken. Verder wordt de soort in meerdere Europese landen in dierentuinen gehouden. In Nederland wordt de eekhoorn waarschijnlijk nog maar weinig gehouden in gevangenschap (in dierentuinen en als huisdier). De verwachting is dat de soort zich, onder de huidige klimatologische omstandigheden, naast Italië ook kan vestigen in andere mediterrane landen zoals Spanje, Kroatië en Griekenland. Vestiging in Nederland is vanwege de relatief koude winters niet te verwachten.
In Zuid-Europa vormen mediterrane loof- en dennenbossen geschikte leefgebieden, maar de soort kan ook voorkomen in (voor)stedelijk gebied, zolang er voldoende voedsel en verblijfplaatsen zijn.
Risico’s - Wat zijn de problemen?
Er is nog maar weinig bekend over de ecologische impact van de Thaise eekhoorn op andere soorten en ecosystemen in Europa. Gezien de ervaringen met andere uitheemse, invasieve eekhoornsoorten zijn negatieve effecten wel te verwachten. Zo zou de Thaise eekhoorn een bedreiging kunnen vormen voor de inheemse rode eekhoorn door concurrentie en via de overdracht van ziektes en/of parasieten. Daarnaast kan de Thaise eekhoorn ook een negatieve impact hebben op de nesten van bosvogels en op slaapmuizen via predatie.
Wanneer er weinig ander voedsel beschikbaar is stript de Thaise eekhoorn de schors van bomen. Dit zorgt voor flinke schade aan bomen en vergroot tevens het risico op schimmelinfecties. Bovendien kan het ontschorsen (forse) economische schade als gevolg hebben, zowel voor bosbouw als voor agroforestry-systemen. Naast schade aan bomen in het bos wordt ook schade gemeld aan bomen in tuinen, dakconstructies van huizen, telefoonkabels en plastic leidingen in tuinen.
Naast de ecologische problemen en economische schade zou de Thaise eekhoorn mogelijk ook een gezondheidsrisico kunnen vormen. Van veel andere boomeekhoorns is immers bekend dat zij drager kunnen zijn van ziektes en/of parasieten die overgedragen kunnen worden op mensen. Of de Thaise eekhoorn ook ziekten en/of parasieten met zich meedraagt en kan overbrengen is niet bekend, maar kan niet op voorhand worden uitgesloten.
Preventie - Hoe voorkom je verdere verspreiding?
Beheersing en bestrijding – Welke methoden zijn er?
Beheersing en bestrijding, maar met name (lokale) uitroeiing, van Thaise eekhoorn is erg lastig zodra de soort zich eenmaal gevestigd heeft. Wanneer niet alle dieren worden verwijderd, kan de populatie zich snel herstellen.
Er zijn grofweg twee opties bij de beheersing en bestrijding: afschot of vangen met vallen. Afschot kan erg effectief zijn, maar is ongewenst in gebieden waar ook rode eenhoorns voorkomen. Ook in stedelijk gebied mag niet geschoten worden. Als alternatief worden vaak vallen gebruikt met lokvoer. Gebruik bij voorkeur vallen die de eekhoorns levend vangen. Eventuele bijvangst (inclusief rode eekhoorns) dient uiteraard zo snel mogelijk vrijgelaten te worden. Regelmatige controle van de vallen is van belang.
Wat is diervriendelijk doden?
Om de lidstaten te ondersteunen bij die vraag, heeft de Europese Commissie een handleiding opgesteld, onder leiding van de IUCN: “Manual for the management of vertebrate invasive alien species of Union concern, incorporating animal welfare”. In dit naslagwerk zijn de internationale wetenschappelijke inzichten en adviezen van experts verwerkt. Het geeft onder meer voor 22 gewervelde dieren van de Unielijst, waaronder verschillende exotische eekhoornsoorten, een overzicht van:
- Toe te passen technieken;
- Kosteneffectiviteit van deze technieken;
- De internationale standaarden en regelgeving;
- Het kader ter evaluatie van de humaniteit van maatregelen.
Wet & Regelgeving - Welke regels en protocollen zijn van toepassing?
Thaise eekhoorn (Callosciurus finlaysonii) staat sinds 2 augustus 2022 op de Unie-lijst van zorgwekkende invasieve uitheemse soorten. Dat betekent dat er een Europees verbod van kracht is op bezit, handel, kweek, transport en import van de soort. Daarnaast geldt voor lidstaten de plicht om in de natuur aanwezige populaties op te sporen en te verwijderen. En als dat niet lukt, om de populatie zodanig te beheren dat verspreiding en schade zoveel mogelijk wordt voorkomen.
Voor dieren gelden extra regels rondom beheersing en bestrijding van de soort. Wanneer wordt overgegaan tot het doden van een dier, dan dienen stress, pijn en onnodig leed bij het dier zo veel mogelijk voorkomen te worden. Andere soorten en de natuur mogen niet verstoord of beschadigd worden tijdens de beheersing, bestrijding of het doden van invasieve, exotische diersoorten (meer informatie hierover vindt u hier).
Voor diersoorten die op de Unielijst staan geldt dat men het dier mag houden totdat het sterft, mits aangetoond kan worden dat men het dier al had voordat de soort op de Unielijst werd geplaatst. Ook hier geldt dat de betreffende dieren niet mogen worden verhandeld, vermeerderd of verspreid worden. Meer informatie voor particulieren, handelaren, vissers, onderzoekers en dierentuinen of kinderboerderijen vindt u op de website van de RVO.
Waar vind ik meer informatie?
- Callosciurus finlaysonii (Finlayson's squirrel). CABI, Invasive Species Compendium, 2014. [website]
- Factsheet Thaise eekhoorn. NVWA, 2022. [factsheet]
- Thaise eekhoorn. Zoogdiervereniging, z.j. [website]
Leadfoto: Shutterstock
Gepubliceerd 4 april 2024